ML2_WC 13 en 14 ADHD volwassenen - HGD integratie-aanbeveling-advies_student (1).pptx

# ADHD bij volwassenen Dit document behandelt ADHD bij volwassenen, inclusief de kenmerken, prevalentie, comorbiditeiten en de impact op verschillende levensdomeinen zoals gezin, relaties en werk. ## 1. ADHD bij volwassenen ### 1.1 Algemeen overzicht ADHD bij volwassenen is een breed spectrum dat varieert van hoogfunctionerende individuen tot personen met ernstige problemen. Differentiaaldiagnostiek kan complex zijn door overlappende symptomen met andere aandoeningen zoals bipolaire stoornis en persoonlijkheidsproblematieken. Een correcte diagnose is echter cruciaal, aangezien de worsteling met symptomen aanzienlijk kan zijn, maar ADHD bij volwassenen goed behandelbaar is met passende ondersteuning. De stoornis wordt vaak opgemerkt bij mensen met andere ontwikkelingsstoornissen, zoals Autismespectrumstoornis (ASS) en dyslexie, en komt voor bij ongeveer tien tot twintig procent van de mensen met mentale problemen. > **Tip:** Het is belangrijk te onthouden dat ADHD bij volwassenen niet betekent dat er naar "supernormaliteit" gestreefd moet worden. Een brede variatie aan functioneren kan als "normaal" en dus "goed" worden beschouwd. ### 1.2 Kenmerken en prevalentie Een significant deel van de kinderen met ADHD, namelijk minstens dertig tot vijftig procent, blijft ook in de volwassenheid klachten houden. De overgang naar volwassenheid introduceert nieuwe uitdagingen en stressfactoren. De symptomen van ADHD kunnen zich op verschillende manieren manifesteren en leiden tot problemen in diverse levensdomeinen. ### 1.3 Comorbiditeiten Vaak voorkomende comorbiditeiten bij volwassenen met ADHD worden nader verkend. Dit duidt op het feit dat ADHD zelden alleen voorkomt en vaak samengaat met andere psychische of ontwikkelingsstoornissen. ### 1.4 Impact op levensdomeinen #### 1.4.1 Gezin Volwassenen met ADHD lopen een verhoogd risico op "negatief ouderschap" door factoren als temperament, impulscontrole en wisselende gemoedstoestanden. Erfelijkheid speelt een rol, wat het ouderschap kan belasten en screening van andere gezinsleden noodzakelijk maakt. Begeleiding richt zich primair op individuele behandeling, gevolgd door gezinsbegeleiding indien nodig. Problemen zoals financiële moeilijkheden, interpersoonlijke conflicten en delinquentie kunnen gerelateerd zijn aan ADHD. #### 1.4.2 Relaties Jongvolwassenen met ADHD beginnen impulsiever aan gezinsvorming en hebben vaak minder stabiele relaties, wat zich kan uiten in meer seksueel overdraagbare aandoeningen en ongeplande zwangerschappen. Uitdagingen in partnerrelaties kunnen voortkomen uit het plotseling stoppen van hyperaandacht, wat leidt tot een volwassene-kind dynamiek. Negatieve verhoudingen in de taakverdeling, verwijten en een dalend vertrouwen in zichzelf en de relatie kunnen optreden, evenals een stilvallen van de seksuele relatie. Belangrijk is om nuance aan te brengen in deze problematiek. > **Example:** Een illustratie hiervan is dat wanneer iemands partner zijn gebrek aan organisatie als lastig ervaart, en dit leidt tot gemiste boodschappen, dit niet altijd bedoeld is als verwijt, maar eerder als een praktische conclusie. Desondanks kan de persoon met ADHD zich schuldig voelen. Ook de omgang met planning kan verschillen: de ene persoon voelt zich snel in een keurslijf geduwd bij weekendplannen, terwijl de ander juist behoefte heeft aan flexibiliteit en de mogelijkheid om impulsen te volgen. #### 1.4.3 Werk Volwassenen met ADHD hebben vaak creatieve ideeën, maar ondervinden moeite met de uitvoering ervan. Ze kunnen moeite hebben met het inschatten van de grenzen van anderen, routineuze taken, tijdsinschatting en deadlines. Onvoorspelbaarheid en onoverzichtelijkheid op de werkplek kunnen een aanzienlijke uitdaging vormen. ### 1.5 Diagnostiek De diagnostiek bij volwassenen met ADHD vereist een brede kijk, vergelijkbaar met de diagnostiek bij kinderen. Specifieke diagnostische instrumenten, zoals de ASRS (Adult ADHD Self-Report Scale), worden gebruikt. Diagnostische interviews zijn essentieel en behelzen vragen over emotioneel welzijn, angst, spanning en de frequentie en impact van symptomen op het dagelijks leven. Er wordt gevraagd naar de leeftijd waarop problemen begonnen, wanneer anderen de uitdagingen opmerkten, en of er sprake is van groei uit bepaalde problemen. Het diagnostische proces is zeer uitgebreid en omvat symptomen, ernst, duur, problemen, uitzonderingen en differentiaaldiagnostiek. ### 1.6 Begeleiding De belangrijkste doelstelling van begeleiding bij ADHD bij volwassenen is het verminderen van ADHD-symptomen, comorbide fysieke en mentale problemen, en andere vormen van lijden. Dit wordt nagestreefd door het vergroten van zelfregulatie en het optimaliseren van de match tussen de omgeving en de persoonlijke sterktes en uitdagingen. Medicatie wordt vaak beschouwd als de eerste interventie voor de kernsymptomen van ADHD en kan aanzienlijk helpen bij het behouden van focus, planning en monitoring. Echter, "pills don't teach skills". Vaardigheidstraining is een cruciaal onderdeel van de begeleiding en omvat een gedetailleerde analyse van de grootste problemen: wat, hoe, wanneer, waarom, gevolgen, oorzaken en gedachten. Psycho-educatie is hierbij van groot belang om begrip te creëren. Doelstellingen worden in samenspraak met de cliënt bepaald en gelinkt aan wat de cliënt motiveert en belangrijk vindt. **Aandachtspunten bij begeleiding:** * De therapeutische relatie is van cruciaal belang. * Er is aandacht nodig voor dalende motivatie of het uitblijven van directe resultaten. * Het schetsen van lange-termijn voordelen is belangrijk. * Reflectie en begrip voor vallen en opstaan zijn noodzakelijk. * Geduld is essentieel. > **Tip:** Het nastreven van "supernormaliteit" is niet het doel; een brede variatie aan functioneren kan als "normaal" en "goed" worden beschouwd. #### 1.6.1 Vaardigheidstraining Vaardigheidstraining richt zich op het aanleren van specifieke vaardigheden om met de uitdagingen van ADHD om te gaan. Dit omvat: * **Gedetailleerde analyse van problemen:** Identificeren van de wat, hoe, wanneer, waarom, gevolgen, oorzaken en gedachten achter specifieke problemen. * **Psycho-educatie:** Bevorderen van begrip over ADHD en de impact ervan. * **Doelstellingen bepalen:** In samenspraak met de cliënt doelen formuleren die aansluiten bij hun motivatie en waarden. #### 1.6.2 Formuleren van doelen Doelen helpen om het overzicht te bewaren en bieden een houvast bij het adviseren. Ze helpen om discussies over de redelijkheid van interventies te structureren en om alternatieve, haalbaardere maatregelen te zoeken die hetzelfde doel bereiken. Doelen kunnen kort- en langetermijn zijn en moeten SMART (Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch, Tijdgebonden) zijn, alsook KISS (Keep It Short and Simple). > **Example:** Doel: Eva komt de volgende twee weken elke dag op tijd op school (korte termijn). Aanbevelingen: Eva en haar ouders maken een schema op met pictogrammen voor de ochtendroutine. Het buurmeisje wacht op haar om samen naar school te fietsen. > **Example:** Doel: Leni kan zelfstandig de opdrachten in de klas uitvoeren met auditieve ondersteuning (lange termijn). Aanbevelingen: De school onderzoekt de mogelijkheden van voorleessoftware. De ouders schaffen een laptop aan. Leni leert werken met de laptop en oefent het gebruik van de software onder begeleiding van de zorgjuf. #### 1.6.3 Formuleren van aanbevelingen Aanbevelingen zijn concrete interventies die gericht zijn op het behalen van de geformuleerde doelen. Bij het formuleren van aanbevelingen is het nuttig om verschillende bronnen te raadplegen, zoals wetenschappelijke literatuur, websites en behulpzame programma's, en te letten op eventuele verschillen tussen deze bronnen. ### 1.7 Integratie- en aanbevelingsfase (HGD) In de integratie- en aanbevelingsfase wordt op basis van alle verzamelde informatie een integratief beeld geschetst. Een onderbouwde keuze wordt gemaakt om de initiële hypothese te aanvaarden of te verwerpen. Vervolgens worden doelen opgesteld (korte en lange termijn) en concrete aanbevelingen geformuleerd, waarbij betrouwbare bronnen worden geraadpleegd. * **Synthese:** Een samenvatting van de intake, zorgvraag en hypothese. * **Analyse:** Conclusies trekken uit observaties. * **Evaluatie hypothese:** Beoordelen of de hypothese gegrond is, verworpen of omwille van een artificieel karakter toch aangenomen wordt. **Aanbeveling versus Advies:** * **Aanbeveling:** Gedachtefase binnen de integratie- en aanbevelingsfase. Een lijst van mogelijke interventies (korte en lange termijn). * **Advies:** Doe-fase. Bespreken van de aanbevelingen met de cliënt(en) en samen tot een plan van aanpak komen. #### 1.7.1 Adviesfase (HGD) De adviesfase omvat een gestructureerd gesprek met de cliënt: 1. **Intro:** Cliënt verwelkomen en het doel van het gesprek uiteenzetten. 2. **Midden:** * **Beginsituatie:** Informeren over het doorlopen traject. * **Doelenselectie:** Doelen vooropstellen. * **Voorbereiding:** Aanbevelingen koppelen aan doelen, bespreken wat wenselijk en haalbaar is. Samen tot een plan van aanpak komen. 3. **Slot:** Samenvatten van het gesprek. Afspraken maken over evaluatie. --- # Diagnostiek en begeleiding bij ADHD Dit onderwerp behandelt de diagnostiek van ADHD bij volwassenen en de principes en strategieën voor effectieve begeleiding, inclusief vaardigheidstraining en de therapeutische relatie. ### 2.1 ADHD bij volwassenen Bij minstens 30-50% van de kinderen met ADHD blijven de klachten voortduren in de volwassenheid. Volwassenheid brengt nieuwe uitdagingen met zich mee, wat kan leiden tot stress. #### 2.1.1 Breed spectrum en comorbiditeit ADHD bij volwassenen kent een breed spectrum, variërend van "hoog functionerend" tot ernstige problemen. De differentiaaldiagnostiek blijft ook hier moeilijk, met symptomen die overlappen met andere problematieken zoals bipolaire stoornis en persoonlijkheidsproblematieken. Een correcte diagnose is echter belangrijk, omdat de worsteling met symptomen aanzienlijk kan zijn, maar de stoornis goed behandelbaar is met adequate ondersteuning. ADHD wordt vaak opgemerkt bij mensen met andere ontwikkelingsstoornissen, zoals autisme spectrum stoornis (ASS) en dyslexie, en komt voor bij 10-20% van de mensen met mentale problemen. #### 2.1.2 Vaak voorkomende comorbiditeiten (Geen specifieke comorbiditeiten worden gedetailleerd genoemd in de brontekst, wel de overlap met andere stoornissen.) #### 2.1.3 Invloed op gezin Volwassenen met ADHD lopen een verhoogd risico op "negatief ouderschap" vanwege temperament, impulscontrole en wisselende gemoedstoestanden. Erfelijkheid speelt een rol, wat het ouderschap kan belasten. Screening van andere gezinsleden is daarom relevant. Individuele behandeling wordt vaak als eerste stap geadviseerd, gevolgd door gezinsbegeleiding. Financiële problemen, interpersoonlijke conflicten en delinquentie kunnen voorkomen. #### 2.1.4 Invloed op relaties Jongvolwassenen met ADHD starten impulsiever relaties en gezinnen en hebben minder stabiele relaties, met meer seksueel overdraagbare aandoeningen en ongeplande zwangerschappen tot gevolg. Uitdagingen in een partnerrelatie kunnen ontstaan wanneer hyperaandacht plots stopt, wat kan leiden tot een volwassene-kind dynamiek. Er kan een negatieve verhouding ontstaan in de taakverdeling, met verwijten en dalend vertrouwen in zichzelf en de relatie. Ook de seksuele relatie kan stilvallen. #### 2.1.5 Invloed op werk Mensen met ADHD hebben vaak creatieve ideeën, maar ondervinden moeite met de uitvoering ervan. Ze hebben moeite met het inschatten van grenzen van anderen, routinetaken, tijdsinschatting en deadlines. Onvoorspelbaarheid en onoverzichtelijkheid zijn moeilijk te hanteren. ### 2.2 Diagnostiek bij volwassenen Algemeen geldt dat er breed gekeken moet worden naar ADHD bij volwassenen. #### 2.2.1 Specifieke diagnostische instrumenten De Adult ADHD Self-Report Scale (ASRS) is een specifiek diagnostisch instrument dat gebruikt kan worden. #### 2.2.2 Diagnostische interviews Diagnostische interviews zijn uitgebreid en richten zich op: * Emotionele toestand, angst en spanning in de afgelopen week. * Frequentie en inspanning om specifieke zaken te vermijden of organiseren in een typische week, en de invloed daarvan op het dagelijks leven. * Leeftijd waarop problemen begonnen, wanneer anderen hierover spraken, en of er sprake is van doorgroeien uit problemen. Deze interviews zijn zeer uitgebreid en omvatten symptomen, ernst, duur, problemen, uitzonderingen en differentiaaldiagnostiek. ### 2.3 Begeleiding bij volwassenen Het belangrijkste doel van begeleiding is de afname van ADHD-symptomen, comorbide fysieke en mentale problemen, en andere vormen van lijden. Daarnaast streeft men naar een toename van zelfregulatie en een betere match tussen de omgeving en de persoonlijke sterktes/uitdagingen. #### 2.3.1 Medicatie Medicatie kan een eerste interventie zijn voor de kernsymptomen van ADHD en biedt grote hulp bij het houden van focus, plannen en monitoren. Echter, "pills don’t teach skills". #### 2.3.2 Vaardigheidstraining Vaardigheidstraining omvat: * **Gedetailleerde analyse van de grootste problemen**: Identificeren van wat, hoe, wanneer, waarom, gevolgen, oorzaken en gedachten gerelateerd aan de problemen. * **Psycho-educatie**: Zorgen voor begrip van de stoornis. * **Bepalen van doelstellingen**: Deze worden in samenspraak met de cliënt bepaald, gekoppeld aan wat de cliënt motiveert en belangrijk vindt. #### 2.3.3 Aandachtspunten bij begeleiding Belangrijke aandachtspunten zijn: * **Therapeutische relatie**: Een goede therapeutische relatie is cruciaal. * **Motivatie en resultaten**: Aandacht voor dalende motivatie of uitblijven van directe resultaten. * **Lange-termijn voordelen**: Het schetsen van de lange-termijn voordelen van de begeleiding. * **Reflectie en begrip**: Reflectie op en begrip voor vallen en opstaan. * **Geduld**: Geduld is essentieel in het proces. > **Tip:** Het is belangrijk om niet te streven naar "supernormaliteit". Er is een brede variatie van functioneren die als "normaal" en dus "goed" kan gelden. ### 2.4 Integratie- en aanbevelingsfase (HGD) De integratie- en aanbevelingsfase omvat het vormen van een integratief beeld en het maken van onderbouwde keuzes om hypotheses te aanvaarden of te verwerpen. #### 2.4.1 Integratie * **Synthese**: Het opstellen van een samenvatting van de intake, zorgvraag en hypothese. * **Analyse**: Het trekken van conclusies uit observaties. * **Evaluatie van de hypothese**: Op basis van de verzamelde informatie wordt de hypothese geëvalueerd. Mogelijke uitkomsten zijn: de hypothese aannemen (want gegronde redenen), de hypothese verwerpen en een nieuwe aannemen, of de hypothese verwerpen maar toch aannemen (vanwege het artificiële karakter van de casus). #### 2.4.2 Aanbevelingen en advies * **Aanbeveling**: Dit is de denkfase in de integratie- en aanbevelingsfase, waarbij een lijst met mogelijke interventies (korte en lange termijn) wordt opgesteld. * **Advies**: Dit is de doe-fase, waarbij de aanbevelingen met de cliënt(en) worden besproken om samen tot een plan van aanpak te komen. #### 2.4.3 Formuleren van doelen * **Doelen**: Waar wil men naartoe? Wat wil men veranderen? Wat is veranderbaar? Wat krijgt prioriteit? Doelen dienen zowel op korte als lange termijn te worden geformuleerd, bij voorkeur KISS (Keep It Simple, Stupid) en SMART (Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch, Tijdgebonden). > **Voorbeelden van doelen:** > * Assia kan met woorden rustig aangeven wanneer zij voelt dat zij gaat huilen. > * Als Pim voelt dat hij boos wordt, gaat hij de klas uit en gaat hij op de rustplek zitten tekenen. > * Eva komt de volgende twee weken elke dag op tijd op school. > **Tip:** Het formuleren van doelen helpt om het overzicht te bewaren en voorkomt een waslijst aan aanbevelingen. Het biedt een houvast bij discussies over de redelijkheid van interventies en helpt bij het vinden van haalbare maatregelen om een doel te bereiken. #### 2.4.4 Formuleren van aanbevelingen Aanbevelingen concretiseren wat gedaan kan worden om de doelen te behalen. Hierbij kan gebruik gemaakt worden van diverse bronnen, zoals wetenschappelijke literatuur en betrouwbare websites. > **Voorbeeld doel en aanbevelingen:** > * **Doel:** Eva komt de volgende twee weken elke dag op tijd op school (korte termijn). > * **Aanbevelingen:** Eva en haar ouders maken een schema op waarin de ochtendroutine wordt gevisualiseerd met pictogrammen. Het buurmeisje wacht op haar om 's ochtends mee naar school te fietsen. > **Voorbeeld doel en aanbevelingen:** > * **Doel:** Leni kan zelfstandig de opdrachten in de klas uitvoeren met auditieve ondersteuning (lange termijn). > * **Aanbevelingen:** De school verkent de mogelijkheden om voorleessoftware te gebruiken. De ouders kopen een laptop aan. Leni leert werken met een laptop en oefent op het gebruik van de software onder begeleiding van de zorgjuf. ### 2.5 Adviesfase De adviesfase omvat het voeren van een adviesgesprek binnen het HGD-traject. #### 2.5.1 Stappen van het adviesgesprek * **Introductie**: Cliënt verwelkomen en het doel van het gesprek aangeven. * **Midden**: * **Beginssituatie**: Cliënt informeren over het gelopen traject. * **Doelenselectie**: Doelen vooropstellen. * **Voorbereiding**: Welke aanbevelingen koppelen we aan de doelen? Bespreken wat wenselijk is voor de cliënt en wat haalbaar is. * **Slot**: Samenvatten van het gesprek en afspraken maken over evaluatie. > **Tip:** Zorg ervoor dat het adviesgesprek een gezamenlijke inspanning is waarbij de cliënt actief betrokken wordt bij het komen tot een plan van aanpak. --- # Integratie- en aanbevelingsfase in HGD Deze fase binnen het Handelen Geïntegreerd Diagnostisch (HGD) traject richt zich op het vormen van een allesomvattend beeld, het kritisch evalueren van hypothesen en het formuleren van concrete, doelgerichte aanbevelingen. ### 3.1 Integratiefase: Het vormen van een integratief beeld De integratiefase is de denkfase waarin alle verzamelde informatie uit eerdere fasen (intake, strategie, observatie) wordt samengevoegd om tot een coherent en onderbouwd beeld te komen. #### 3.1.1 Synthese en Analyse * **Synthese:** Hierbij wordt een samenvatting gemaakt van de intake, de zorgvraag en de gestelde hypothese(n). Dit geeft een overzicht van de kern van het probleem. * **Analyse:** Op basis van de observaties en verzamelde informatie wordt een diepgaandere analyse gemaakt. Dit omvat het trekken van conclusies uit de observaties en het evalueren van de gestelde hypothese(n). #### 3.1.2 Evaluatie van de hypothese De gestelde hypothese(n) worden kritisch geëvalueerd aan de hand van de verzamelde informatie. Er zijn verschillende mogelijkheden: * De hypothese wordt aangenomen omdat er voldoende gegronde redenen voor zijn. * De hypothese wordt verworpen en er wordt een nieuwe hypothese aangenomen. * De hypothese wordt verworpen, maar toch aangenomen vanwege het 'artificiële' karakter van de diagnostiek, wat betekent dat soms een hypothese wordt behouden ondanks enkele discrepanties, om het proces voort te zetten. **Voorbeelden van hypothesen (strategiefase):** * 'Brent heeft een leeromgeving nodig met voorspelbare en uitdagende taken.' * 'Als Brent ondersteuning krijgt bij emotieregulatie, zal hij woede-uitbarstingen kunnen voorkomen.' * 'Brent heeft nood aan succeservaringen en positieve interacties met de leerkracht en de klas.' ### 3.2 Aanbevelingsfase: Van aanbeveling naar advies De aanbevelingsfase bouwt voort op de integratiefase en leidt uiteindelijk tot de adviesfase. #### 3.2.1 Verschil tussen aanbeveling en advies * **Aanbeveling (Denkfase):** Dit is een lijst met mogelijke interventies en strategieën, zowel op korte als lange termijn, die kunnen helpen om de geformuleerde doelen te bereiken. Dit is een fase van brainstormen en opties verkennen. * **Advies (Doe-fase):** Dit houdt in dat de opgestelde aanbevelingen besproken worden met de cliënt(en) en betrokkenen. Het doel is om samen tot een concreet plan van aanpak te komen. #### 3.2.2 Formuleren van doelen Voordat concrete aanbevelingen gedaan kunnen worden, is het essentieel om duidelijke doelen te formuleren. Deze doelen bepalen de richting van de interventies. * **Vragen bij doelen:** * Waar willen we naartoe? * Wat willen we veranderen? * Wat is veranderbaar? * Wat kunnen we veranderen? * Wat krijgt prioriteit? * **Principes voor doelen:** * **KISS:** Keep It Simple, Stupid. Doelen moeten eenvoudig en begrijpelijk zijn. * **SMART:** Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch, Tijdsgebonden. Doelen moeten concreet en toetsbaar zijn. **Voorbeelden van doelen:** * Assia kan met woorden rustig aangeven wanneer zij voelt dat zij gaat huilen. * Als Pim voelt dat hij boos wordt, gaat hij de klas uit en gaat hij op de rustplek zitten tekenen. * Eva komt de volgende twee weken elke dag op tijd op school. **Waarom doelen formuleren?** * **Overzicht bewaren:** Doelen helpen om het bos door de bomen te blijven zien en voorkomen een "waslijst" aan aanbevelingen. * **Verankering:** Bij discussies over de redelijkheid van aanbevelingen, kan men terugvallen op het onderliggende doel om alternatieve, haalbaardere maatregelen te zoeken. * **Afstemming:** Het formuleren van doelen zorgt ervoor dat aanbevelingen aansluiten bij de verwachtingen en behoeften van alle betrokkenen (bijvoorbeeld, de doelen van een leerkracht versus die van ouders). #### 3.2.3 Formuleren van aanbevelingen Aanbevelingen zijn de concrete stappen die ondernomen worden om de geformuleerde doelen te behalen. * **Concreet maken:** Aanbevelingen moeten specifiek en uitvoerbaar zijn. * **Bronnen raadplegen:** Gebruik betrouwbare bronnen zoals wetenschappelijke literatuur, websites, en eventueel AI-tools om aanbevelingen te onderbouwen. **Voorbeeld doelen en aanbevelingen:** * **Doel (korte termijn):** Eva komt de volgende twee weken elke dag op tijd op school. * **Aanbevelingen:** Eva en haar ouders maken een schema op waarin de ochtendroutine wordt gevisualiseerd met pictogrammen. Het buurmeisje wacht op haar om 's ochtends mee naar school te fietsen. * **Doel (lange termijn):** Leni kan zelfstandig de opdrachten in de klas uitvoeren met auditieve ondersteuning. * **Aanbevelingen:** De school verkent de mogelijkheden om voorleessoftware te gebruiken. De ouders kopen een laptop aan. Leni leert werken met een laptop en oefent op het gebruik van de software onder begeleiding van de zorgjuf. ### 3.3 De Adviesfase: Het adviesgesprek De adviesfase is de fase waarin de opgestelde aanbevelingen met de cliënt en/of diens omgeving worden besproken en een plan van aanpak wordt vastgelegd. #### 3.3.1 Stappenplan voor het adviesgesprek 1. **Introductie:** Cliënt(en) verwelkomen en het doel van het gesprek toelichten. 2. **Midden:** * **Beginssituatie:** Informeren over het doorlopen traject en de verzamelde informatie. * **Doelenselectie:** De geformuleerde doelen bespreken en eventueel bijstellen. * **Voorbereiding aanbevelingen:** Bespreken welke aanbevelingen gekoppeld kunnen worden aan de doelen. Nagaan wat wenselijk en haalbaar is voor de cliënt(en). 3. **Samen komen tot plan van aanpak:** Concrete afspraken maken over de te nemen stappen. 4. **Afspraken maken over evaluatie:** Vastleggen hoe en wanneer de voortgang wordt geëvalueerd. 5. **Slot:** Samenvatting van het gesprek en de gemaakte afspraken. > **Tip:** Een cruciaal aspect in de aanbevelingsfase is het besef dat er geen "supernormaliteit" nagestreefd moet worden. Een brede variatie van functioneren kan als 'normaal' en dus 'goed' worden beschouwd. > **Tip:** Bij het begeleiden van volwassenen met ADHD is het belangrijk om te onthouden dat "pills don't teach skills". Medicatie kan helpen bij de kernsymptomen, maar vaardigheidstraining en het bouwen op natuurlijke motivaties zijn essentieel voor langetermijnsucces. > **Tip:** De therapeutische relatie is van groot belang. Aandacht voor dalende motivatie, het tonen van geduld, en reflectie op zowel successen als tegenslagen (vallen en opstaan) zijn cruciaal voor een effectieve begeleiding. --- # Adviesfase in HGD De adviesfase binnen de Handelingsgerichte Diagnostiek (HGD) richt zich op het voeren van een adviesgesprek met de cliënt om gezamenlijk tot een plan van aanpak te komen, inclusief het vaststellen van doelen en het bespreken van aanbevelingen. ## 4.1 Integratie- en aanbevelingsfase De integratie- en aanbevelingsfase bouwt voort op de voorgaande fasen van het HGD-traject. Het doel is om alle verzamelde informatie te synthetiseren en te analyseren om tot een onderbouwde conclusie te komen met betrekking tot de hypothese. Vervolgens worden doelen opgesteld en concrete aanbevelingen geformuleerd. ### 4.1.1 Integratie * **Integratief beeld schetsen:** Dit houdt in dat er een samenvatting wordt gemaakt van de intake, de zorgvraag en de initiële hypothese. * **Analyse:** Op basis van de observaties wordt een analyse gemaakt. * **Evaluatie van de hypothese:** De oorspronkelijke hypothese wordt geëvalueerd. Mogelijkheden zijn: * De hypothese aannemen omdat er gegronde redenen voor zijn. * De hypothese verwerpen en een nieuwe aannemen. * De hypothese verwerpen, maar toch aannemen vanwege het artificiële karakter van de diagnostische fasen. ### 4.1.2 Aanbevelingen formuleren Nadat de hypothese is geëvalueerd en doelen zijn geformuleerd, worden aanbevelingen gedaan. * **Aanbeveling vs. Advies:** * **Aanbeveling:** Dit behoort tot de integratie- en aanbevelingsfase en is een denkfase waarin een lijst met mogelijke interventies (korte en lange termijn) wordt opgesteld. * **Advies:** Dit behoort tot de adviesfase en is een doe-fase waarin de aanbevelingen met de cliënt worden besproken en gezamenlijk tot een plan van aanpak wordt gekomen. * **Formuleren van doelen:** * Doelen geven richting aan de verandering: "Waar willen we naartoe?", "Wat willen we veranderen?". * Het is belangrijk om na te gaan wat veranderbaar is en wat prioriteit krijgt. * Doelen moeten kort- en langetermijndoelen bevatten en voldoen aan de KISS- (Keep It Short and Simple) en SMART-principes (Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch, Tijdgebonden). > **Voorbeelden van doelen:** > * Assia kan met woorden rustig aangeven wanneer zij voelt dat zij gaat huilen. > * Als Pim voelt dat hij boos wordt, gaat hij de klas uit en gaat hij op de rustplek zitten tekenen. > * Eva komt de volgende twee weken elke dag op tijd op school. * **Belang van doelen:** * Doelen helpen om een waslijst aan aanbevelingen te voorkomen en het "bos door de bomen" te blijven zien. * Ze bieden een houvast bij discussies over de redelijkheid van aanbevelingen. * Ze zorgen ervoor dat aanbevelingen aansluiten bij de behoeften en doelen van de betrokkenen. * **Concreet maken van aanbevelingen:** * Aanbevelingen moeten concreet gemaakt worden en direct gekoppeld zijn aan de geformuleerde doelen. * Er wordt aangeraden om betrouwbare bronnen te raadplegen, zoals wetenschappelijke literatuur, websites en eventueel AI-tools, om de aanbevelingen te onderbouwen. > **Voorbeeld van doelen en aanbevelingen:** > * **Doel:** Eva komt de volgende twee weken elke dag op tijd op school (korte termijn). > * **Aanbevelingen:** Eva en haar ouders maken een schema op waarin de ochtendroutine wordt gevisualiseerd met pictogrammen. Het buurmeisje wacht op haar om 's ochtends mee naar school te fietsen. > * **Doel:** Leni kan zelfstandig de opdrachten in de klas uitvoeren met auditieve ondersteuning (lange termijn). > * **Aanbevelingen:** De school verkent de mogelijkheden om voorleessoftware te gebruiken. De ouders kopen een laptop aan. Leni leert werken met een laptop en oefent op het gebruik van de software onder begeleiding van de zorgjuf. ## 4.2 De adviesfase De adviesfase is de praktische toepassing van de integratie- en aanbevelingsfase, gericht op het voeren van een adviesgesprek. ### 4.2.1 Stappen van het adviesgesprek Het adviesgesprek verloopt doorgaans in de volgende stappen: 1. **Introductie:** * De cliënt wordt verwelkomd. * Het doel van het gesprek wordt duidelijk geformuleerd. 2. **Midden van het gesprek:** * **Beginsituatie:** De cliënt wordt geïnformeerd over het gelopen traject en de verzamelde informatie. * **Doelenselectie:** De eerder geformuleerde doelen worden besproken en geselecteerd, met nadruk op wat wenselijk en haalbaar is voor de cliënt. * **Voorbereiding aanbevelingen:** De concrete aanbevelingen worden gekoppeld aan de geselecteerde doelen. 3. **Afsluiting:** * **Plan van aanpak:** Gezamenlijk wordt er een concreet plan van aanpak opgesteld. * **Afspraken:** Er worden duidelijke afspraken gemaakt over de evaluatie van het plan. * **Samenvatting:** Het gesprek wordt samengevat om te zorgen voor gedeelde duidelijkheid. > **Belangrijk:** Het is cruciaal dat er geen "supernormaliteit" nagestreefd wordt. Er is een brede variatie van functioneren die als "normaal" en dus "goed" kan gelden. Het adviesgesprek dient erop gericht te zijn de cliënt te ondersteunen binnen zijn/haar mogelijkheden en sterktes. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | AD(H)D | Een neurobiologische ontwikkelingsstoornis die gekenmerkt wordt door persisterende patronen van onoplettendheid en/of hyperactiviteit-impulsiviteit, die interfereren met functioneren of ontwikkeling. | | Comorbiditeit | De gelijktijdige aanwezigheid van twee of meer stoornissen of aandoeningen bij dezelfde persoon. Bij AD(H)D komt dit vaak voor met andere psychische stoornissen zoals angststoornissen, depressie of leerstoornissen. | | Differentiaaldiagnostiek | Het proces van het onderscheiden van een ziekte of aandoening van andere ziekten of aandoeningen met vergelijkbare symptomen, om tot de juiste diagnose te komen. | | Prognose | De voorspelling van het waarschijnlijke beloop en de uitkomst van een ziekte of aandoening, gebaseerd op de beschikbare informatie en de algemene kennis over de aandoening. | | Hyperaandacht | Een verhoogde, intense focus op een specifieke taak of activiteit, wat kan leiden tot het vergeten van de omgeving en andere taken. Dit kan een kenmerk zijn van ADHD, waarbij de aandacht weliswaar gefocust is, maar moeite ondervonden wordt met het switchen van taken. | | Impulscontrole | Het vermogen om spontane reacties, gedachten of acties te weerstaan en te reguleren. Problemen met impulscontrole zijn een kernsymptoom van ADHD. | | Psycho-educatie | Het verstrekken van informatie en educatie aan patiënten en hun naasten over een specifieke stoornis of gezondheidstoestand, met als doel het begrip te vergroten en copingvaardigheden te verbeteren. | | Zelfregulatie | Het vermogen van een individu om eigen gedachten, emoties en gedrag te sturen om doelen te bereiken en zich aan te passen aan verschillende situaties. | | HGD | Staat voor Handelen Geïntegreerd Diagnostisch. Dit is een methodische aanpak binnen de psychologische diagnostiek die gericht is op het integreren van diverse informatiebronnen om tot een genuanceerd beeld en onderbouwde adviezen te komen. | | Hypothese (in HGD) | Een voorlopige verklaring of aanname over de problematiek van een cliënt, die wordt geformuleerd na de intake- en strategie fase en die getoetst wordt aan de hand van verdere observaties en informatieverzameling. | | Synthese (in HGD) | Het proces van het samenvoegen van verschillende stukken informatie (zoals uit de intake, zorgvraag en observaties) tot een coherent en overkoepelend beeld van de cliënt en diens problematiek. | | Analyse (in HGD) | Het kritisch onderzoeken en interpreteren van de verzamelde observaties en informatie om conclusies te trekken die de hypothese ondersteunen, verwerpen of aanpassen. | | Aanbeveling | Een concreet voorstel voor interventies of acties die gericht zijn op het verbeteren van de situatie van een cliënt, geformuleerd op basis van vastgestelde doelen en de analyse van de problematiek. | | Adviesfase | De fase binnen een HGD-traject waarin de geformuleerde aanbevelingen en doelen worden besproken met de cliënt en/of betrokkenen, met als doel gezamenlijk een plan van aanpak op te stellen. | | Plan van aanpak | Een gedetailleerd document waarin de afspraken, doelen, aanbevelingen en verantwoordelijkheden worden vastgelegd voor de verdere begeleiding van een cliënt. | | KISS | Een acroniem dat staat voor Keep It Simple, Stupid. Het principe wordt toegepast bij het formuleren van doelen en plannen, waarbij de nadruk ligt op duidelijkheid en eenvoud om de uitvoerbaarheid te vergroten. | | SMART | Een acroniem dat staat voor Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden. Het wordt gebruikt om doelen effectief te formuleren, zodat ze duidelijk, haalbaar en controleerbaar zijn. |